Drama Berbahasa Jawa

Sandiwara / Drama
Drama yaiku jinising cerita kang kajupuk saka cerita kang nyata. Dene kang dicritakake yaiku uriping manungsa. Mula saka iku, skenario kudu bisa ditampa ing pikiran utawa kedadeyan kang dilakoni manungsa.
a. Jinising Drama
Jinis – jinising drama, yaiku kaya ing ngisor iki.
Balet, gabungane tari lan musik ana ing pamentasan sawijining lakon.
Berutuk, drama topeng kang ana ing Trunyan, Bali.
Drama Komedi, drama kang diwernani swasana seneng utawa lucu
Drama tragedi, drama kang diwernani swasana sedih.
Drama tragedi – komedi, drama kang nyritakake bab kasenengan lan kasedhihan.
Drama misteri yaiku drama kang njaga kawigatening kang nonton kanthi suspensel kang kenceng, umpamane tumindak kriminal utawa lelembut/horor.
Drama action/laga yaiku drama kang akeh nontonake adhegan konfrontasi kanthi setting tradhisional, modern, utawa fiksi ilmiah. Film drama iki akeh wong kang seneng.
Drama sejarah, yaiku drama kang nyritakake babad/sejarah kang ana tokoh lan kadadeyane.
Hudog, drama ritual masarakat Dayak.
Kethoprak, drama rakyat asa Jawa.
Ludruk, drama rakyat saka Jawa Timur.
Wayang, seni pertunjukan tradisional.
Melodrama yaiku drama kang nyritakake kasusahan utawa prihatin. Jinising iki akeh ditemoni ing sinetron utawa film seri televisi.
b. Apresiasi Sandiwara/Drama
Apresiasi yaiku kesadaran tumrap nilai seni lan budaya utawa pambijen/pangajenan tumrap
apa wae, Ngapresiasi yaiku nindakake pangamatan, pambijen, lan pengajenan.
Ngapresiasi drama/sandiwara ateges bisa ngajeni tumrap drama/sandiwara, yaiku kegiatan ngamati, mbiji lan ngajeni tumrap drama/sandiwara. Ngapresiasi drama/sandiwara kudu nggatekake babagan ing ngisor iki :
1) Pambuka
• Wenehana isi ringkesan drama
• Wenehana himpunan utawa lembaga sing mentasake drama
• Panggonan lan wektu drama dipentasake
• Panulis drama (manawa dimangerteni)
2) Isi
• Kepriye isine drama, gampang dimengerteni apa ora.
• Kepriye pacelathon kang dienggo ana ing drama
• Apa jinising drama lan karaktere pelaku
• Apa pesen kang ana ing drama
• Kepriye basa kang digunakake
3) Panutup
• Panyuwune
• Dudutan
•
Unsur – unsur ing Sandiwara
a. Unsur Intrinsik Sandiwara
Unsur – unsur ingkang kasusun ana ing njerone sandiwara kaya ing ngisor iki.
Tema yaiku underaning perkara kang arupa ide dhasar crita
Purusa/paraga (tokoh) lan watake
Alur
Amanat
Gaya basa
Latar
b. Unsur Ekstrinsik Sandiwara
• Latar belakang diciptakake yaiku kapan karya sastra kasebut ditulis
• Kahanan masyarakat nalika karya sastra kasebut diciptakake, yaiku kahanan masarakat saka ekonomi, sosial, budaya, politik, nalika karya sastra kasebut diciptakake.
• Latar belakang utawa kahanan pangripta
Wujud Sandiwara/Drama
Naskah drama bisa dijupuk saka geguritan (puisi), cerkak, nyadur drama manca, utawa ngriptadrama dhewe. Supaya luwih cetha bakal kaandharake kaya ing ngisor iki.
a) Dramatisasi Geguritan (puisi)
Gawe naskah drama saka bentuk geguritan (puisi), tegese teks geguritan (puisi) kasebut diolah lan dikembangake dadi wujud pementasan drama kanthi karakterisasi kaya drama kang sanyatane.
b) Dramatisasi Cerkak
Dramatisasi cerkak minangka upaya kreatif nyalini wujud narasi fiksi dadi teks drama satemah bisa diperagakake.
c) Nyadur (Nyalini) Naskah Drama Asing
Urut-urutaning nulis naskah sandiwara yaiku :
Nyebutake tema sandiwara,
Nyiptakake setting utawa latar,
Eksplorasi ing sadhengah papan panggonan,
Nyiptakake paraga,
Nyusun monolog kanggo para paraga,
Ndadekake kabeh elemen dadi skenario dhasar.

WACAN
Wacanen naskah sandiwara “Jaka Tarub lan Nawang Wulan” ing ngisor iki!

Jaka Tarub lan Nawang Wulan
Jaka Tarub yaiku pemudha gagah kang nduweni kasekten. Deweke kerep mlebu metu alas kanggo mburu apa dene ngudi kawruh. Nalika sawijining dina ing wengi purnama, Jaka Tarub mlebu alas. Saka kadohan deweke krungu sayup-sayup suara wong wadon kang lagi gegojegan. Amarga pengin ngerti, Jaka Tarub mlaku nggoleki asale suara-suara iku.
Nganti tekan ing sawijining danau kang endah ing tengah alas, ana pitung wanita kang ayu rupane lagi padha gegojegan. Kanthi mlaku alon-alon, Jaka Tarub nyedhaki papan kasebut. Banjur deweke nemokake slendang wanita kasebut. Deweke milih lan njupuk salah siji slendang, banjur didhelikake. Let sawetara para wanita kang satemene widadari wis arep mulih menyang khayangan.

Nawang Wulan : “Dhuh Mbakyu, kepriye iki slendangku ora ono?”
Widadari barep : “Cepet Nawang Wulan, coba digoleki nganti ketemu!”
Nawang Wulan : (sawise sawetara wektu) “Ora ono Mbakyu. Kepriye carane aku bisa mulih menyang khayangan?”
Kabeh widadari : “Nawang, kita kudhu ninggalake kowe ing kene amarga wayah wis samsaya surup.”
Nawang Wulan : “Mbakyu, gawanen aku menyang khayangan.” (karo nangis)
Widadari barep : “Tanpa slendang iku kowe ora bisa mulih.”

Para widadari banjur mabur. Nawang Wulan sinambi nangis isih nggoleki slendange. Jaka Tarub kang isih ono kono nyedhaki Nawang Wulan.

Jaka Tarub : “Kena ngapa kowe isih ono kene?”
Nawang Wulan : “Sapa kowe? Aja nyedhak!”
Jaka Tarub : “Aku Jaka Tarub. Aku ora duwe niat ala.”
Nawang Wulan : “Lha kowe arep ngapa ono kene?”
Jaka Tarub : “Aku lagi nggolek kewan, kebeneran aku krungu ono wanita sing lagi gegojegan ing sakupenge kene. Banjur aku ngerti kowe lagi nangis.”
Nawang Wulan : “Slendangku ilang, embuh sapa sing njupuk.”
Jaka Tarub : “Slendang? (reka-reka kaget). Kanggo apa slendang iku?”
Nawang Wulan : “Iya Slendang. Satemene aku iki widadari saka khayangan. Aku lan mbakyu-mbakyuku biyasane mara ing danau iki.”
Jaka Tarub : “Menawa gelem, kowe bisa nginep ing omahku. Kowe ora usah kuwatir, aku iki wong apik.”
Nawang Wulan : “Iya, aku melu menyang omahmu.”
Sawise pirang-pirang wulan, Jaka Tarub pengin nggarwa Nawang Wulan. Ing sawijining dina, Jaka Tarub ngandharake niate kasebut. Amarga ora duwe sedulur ing donya, Nawang Wulan nampa lamarane Jaka Tarub.
Sawise nikah karo Nawang Wulan, uripe Jaka Tarub sarwa kacukupan. Panene akeh lan lumbunge tansah kebak pari tanpa kelong. Slendang Nawang Wulan didhelikake Jaka Tarub ing njero lumbung kang tansah kebak.

Nawang Wulan : “Jaka, piye asil panene?
Jaka Tarub : “Saya suwe saya akeh panene.”
Nawang Wulan : “Nanging, kowe kudhu makarya kanthi tumemen, amarga bisa bae nalika wayah panas kita arang panen.”
Jaka Tarub : “Iya Nawang, aku bakal tetep makarya kanthi tumemen.”
Nawang Wulan : (ngguyu bungah)
Kalorone dianugrahi putra siji sing jenenge Nawangsih. Kulawarga Jaka Tarub urip kanthi bagya mulya. Nanging, sawise sawetara suwe , Jaka Tarub ngrasa pengin ngerti kenangapa saben dina kulawargane bisa mangan sega, nanging lumbunge tansah kebak malah katon ora kelong. Sawijining dina nalika Nawang Wulan arep lunga menyang kali, deweke meling marang Jaka Tarub supaya aja nate mbukak tutup dandang kanggo masak sega.

Nawang Wulan : “Jaka, kowe aja nate mbukak tutup iki ya!”
Jaka Tarub : “Lha ngapa?”
Nawang Wulan : “Kowe kudhu manut piwelingku iki. Aku pamit menyang kali dhisik. (lunga ninggalake omah)
Nanging Jaka Tarub tetep kepengin ngerti isine dandang kasebut. Pungkasane deweke nyoba mbukak tutup dandang lan mangerteni isine among sak wiji beras. Jaka Tarub nutup maneh dandang kasebut. Sawise Nawang Wulan mulih, deweke kaget kena ngapa berase ora malih dadi sega. Banjur takon marang Jaka Tarub.

Nawang Wulan : “Jaka, apa kowe mau mbukak tutup iki?”
Jaka Tarub : “Ora.”
Nawang Wulan : “Ngapusi! Lha terus ngapa berase ora malih?” (nesu)
Jaka Tarub : “(ndhingkluk) Iya, Nawang. Aku sing mbukak dandange lan ndelok isine.”
Nawang Wulan : “Kena ngapa kowe ora manut piwelingku mau, Jaka!
Jaka Tarub : “Aku mung pengin ngerti kenangapa parine awake dhewe ora tau entek, kamangka kita saben dina mangan sega.”
Nawang Wulan : (nangis lan ninggalake Jaka Tarub)
Nawang Wulan sedhih amarga wiwit wektu iku deweke mesthi masak sega kaya manungsa biasa. Nawang Wulan kudhu ngupaya numbuk pari sing akeh supaya dadi beras lan adang sega. Akibate saya suwe parine ing lumbung saya sithik. Kamangka wayah panen isih suwe.
Ing sawijining dina, Nawang Wulan njupuk pari arep ditumbuk. Nawang ngerti ono kain sangisore tumpukan pari. Nalika digeret dimatke, deweke kelingan menawa kain iku satemene slendang duweke.

Nawang Wulan : “(ngudarasa) Dadi Jaka Tarub wong sing ndhelikake slendangku. Amarga isi lumbung samsaya kelong, aku bisa nemokake slendangku maneh. Iki mesthi wis diatur dening Gusti. Nanging, kenangapa Jaka Tarub tega tumindak kaya mangkene marang aku? Apa salahku? (nangis)
Nawang Wulan nemoni Jaka Tarub kanggo pamitan.
Nawang Wulan : “Jaka, matur nuwun tumrap kabecikanmu sasuwene iki. Kowe pancen wong sing budine becik.” (mesem)
Jaka Tarub : “(kaget) Saka ngendi kowe antuk slendang iku?”
Nawang Wulan : “Aku wis ngerti kabeh. Saiki aku arep bali menyang khayangan.”
Jaka Tarub : “Aja! Kowe aja lunga, Nawang!”
Nawang Wulan : “Nanging, aku kudhu bali nemoni kulawargaku. Aku ora bisa tetep ono kene.”
Jaka Tarub : “Lha terus kepriye karo anake awake dhewe? Apa kowe ora mesakne?
Nawang Wulan : “Aku pengin kowe sing njaga lan ngrawat Nawangsih. Menawa Nawangsih kepengin ketemu, saben wulan purnama tekaa menyang danau. Celuken jenengku, mengko aku mesthi teka.”
Jaka Tarub : “Aku tansah nunggu kowe bali, Nawang.”
Nawang Wulan : (mabur menyang khayangan)
Kapetik saka: http://ceritadantipskeren.blogspot.com
kanthi pangowahan saperlune